معرفی آزمون کوکران

آزمون کوکران یک آزمون ناپارامتری است که به بررسی متغیرهای دومقداری در حالتیکه بیش از دو گروه در دست است، می پردازد. این آزمون تعمیم یافته ی آزمون مک نمار به حساب می آید. این آزمون زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که تعداد گروه ها 3یا تکرارها3 یا بیش از 3 باشند. در این روش متغیر پاسخ یا وابسته به صورت مقادیر دوارزشی مانند «موافق یا مخالف»، «بلی یا خیر» و نظیراینها باشد و بتوان کدهای صفر و یک را برای آن ها در نظر گرفت. در این روش نمره دهی به وجود صفت مورد نظر موافق، موفقیت و... عدد یک و در صورت عدم برقراری صفت مورد نظر عدد صفر برای آن منظور می شود.

فرضیه ی صفر در این آزمون بیان می دارد که میان گروه ها یا تکرارهای مختلف در زمینه متغیر مورد آزمون یا وابسته تفاوت معنی داری وجود ندارد. فرضیه ی مقابل (فرضیه ی پژوهش) وجود تفاوت معنی دار بین گروه های مورد بررسی را می رساند. برای آزمون این فرضیه با استفاده از آماره کوکران ابتدا داده ها را به صورت صفر و یک تبدیل می کنیم. آماره آزمون به صورت زیر تعریف می شود : 

که در آن k تعداد گروه ها یا تکرارها، n تعداد آزمودنی ها، x_i جمع مقادیر مربوط به آزمودنی i ام در گروه ها (تکرارها) ی مختلف، y_j جمع پاسخ های تمام آزمودنی ها در گروه (تکرار) j ام و همچنین

، میانگین مربوط به کل گروه ها می باشند. به منظور بررسی نتیجه حاصل از این آماره از جدول توزیع کای دو استفاده می شود. با توجه به سطح خطای مورد نظر که به طور معمول 0.05 درنظر گرفته می شود، مقدار کای دو بحرانی را با k-1 درجه آزادی از جدول آن بدست می آوریم. چنانچه مقدار آماره Q بزرگتر از مقدار بحرانی جدول باشد، فرضیه صفر یعنی «عدم وجود تفاوت بین گروه ها (تکرارها)» تأیید نمی شود. البته با توجه به p-مقدار آزمون نیزمی توان در مورد تأیید یا رد فرضیه تصمیم گیری نمود. چنانچه p-مقدار کمتر از 0.05 (سطح اطمینان آزمون) باشد، فرضیه صفر پذیرفته نمی شود. 

منبع : پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی / نوشته خلیل میرزایی / انتشارات جامعه شناسان / 1388.