مدل سازی معادلات ساختاری (SEM)
هنگامی که محقق بخواهد مدل خاصی را از لحاظ روابط بین متغیرهای تحت بررسی بیازماید، از روش معادلات ساختاری استفاده می کند. برای این منظور لازم است که ماتریس کواریانس متغیرهای اندازه گیری شده تحلیل شود. از جمله تحقیقاتی که در آنها ماتریس همبستگی یا کواریانس تحلیل می شود، تحلیل عاملی و مدل سازی معادلات ساختاری است.
امروزه مدل سازی معادلات ساختاری به عنوان یکی از روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات در علوم اجتماعی، روانشناسی و همچنین علوم مدیریتی بسیار متداول و محبوب شده است. روشی که در آن از مجموعه ای از روشهای آماری استفاده شده و به پژوهشگر این امکان را می دهد که فرضیات و یا مدل نظری خود را با داده های واقعی تجزیه و تحلیل نماید.
تحلیل خوشه ای مجموعه ای از مشاهدات را به دو یا چند گروه نامعلوم و ناسازگار متقابل طبقه بندی می کند، که بر اساس ترکیب های از متغیرهای بازه ای قرار دارند. هدف این تحلیل کشف سیستم مشاهدات سازمانی، که معمولا مردم هستند به گروه است که در آن اعضای گروه در اموال عمومی سهیم اند. در کل از لحاظ شناختی، رفتار با افراد و پیش بینی رفتار یا مالکیت ها بر اساس مشاهدات رفتاری و مالکیت های دیگر دشوار است.
تحلیل خوشه ای، گروه های نامعلوم را طبقه بندی می کند. این روش اجازه انتخاب های زیادی درباره ی طبیعت الگوریتم برای ادغام گروه ها را می دهد.هر انتخاب ممکن است، موجب ساختار گروه بندی متفاوتی شود.
به عبارت دیگر تحلیل خوشه ای روشی اصلی برای طبقه بندی توده ای از اطلاعات به ستون های معنادار قابل اجرا می باشد.این تحلیل وسیله تقلیل داده هاست که باعث ایجاد زیرگروه هایی می شود که قابل اجراتر از داده های فردی است.
خوشه بندی تقریبا در همه جنبه های زندگی روزمره اتفاق می افتد. زیست شناسان گونه های مختلف حیوانات را طبقه بندی می کنند. در پزشکی، خوشه بندی نشانه ها یا بیماری ها منجر به طبقه بندی در مورد بیماری ها می شود. در تجارت خوشه هایی از بخش های مصرف کننده اغلب به منظور سیاست های مختلف بازاریابی جستجو می شود.
تحلیل خوشه ای گروه بندی های جدیدی را به وجود می آورد بدون هیچ تصوری که از قبل فرض شده باشد در مورد این که چه خوشه هایی ممکن است به وجود آیند.
نظریه آغازین مربوط به آنالیز تشخیصی به دهه ۱۹۳۰ و آثار آماردان انگلیسی کارل پیرسون و دیگران در زمینه فواصل گروه ها و یا ضرایب تشابه نژادی بر می گردد.به طور خاص این تکنیک اولین بار توسط فیشر در سال ۱۹۳۶ ابداع شد و بر پایه روش شناسی مورد استفاده در رگرسیون خطی چندمتغیره یعنی جبر ماتریس ها، جهت حل معادلات خطی، توسعه یافت. روش شناسان دانشگاه هاروارد، در دهه های ۵۰ و ۶۰ علاقه ی بسیاری به این روش برای مطالعه در حوزه آموزش و پرورش و روان شناسی نشان دادند. نرم افزارهای مختلفی جهت اجرای آنالیز تشخیصی ابداع شده که SPSS یکی از آن ها می باشد.
بدون تردید، یکی از عمده ترین مشکلات پژوهشگران، توجیه باورها و نظرهایی است که درباره روابط فرضی بین متغیرها با استفاده از داده های غیرآزمایشی ارائه می دهند. از این رو، همواره تلاش های زیادی صرف ساخت و توسعه روش ها و فنون مختلف آماری برای پاسخ به این نیاز شده است. مدلیابی معادلات ساختاری یا SEM یکی از آخرین دستاوردهای آماردانان در این برهه از زمان، و از جمله مدل های آماری برای بررسی روابط خطی بین متغیرهای مکنون(مشاهده نشده) و متغیرهای آشکار(مشاهده شده) است. از طریق این فنون است که پژوهشگر می تواند ساختارهای فرضی را که به گونه کلی مدل نامیده می شود، رد یا انطباق آن ها را با داده های غیرآزمایشی تایید کند. البته این فنون برای داده های آزمایشی نیز به کار می روند. از سوی دیگر، روش های معادلات ساختاری برای برآورد قدرت روابط فرضی بین همه متغیرهایی که در یک مدل نظری ارائه می شود، چهارچوب منسجمی فراهم می آورد، وبه همین دلیل است که همواره تئوری در قلب روش های معادلات ساختاری قرار دارد و بدون ان نمی توان بین راه های بی شماری که برای توصیف روابط درونی متغیرها به کار می رود تمایز قائل شد. برای بسیاری از متغیرها می توان مدل های مختلفی اختصاص داد و نتایج بسیار متفاوتی نیز بدست آورد.
بسیاری از کسانی که برای کاربرد این روش ها می کوشند، اشتباهات زیادی مرتکب می شوند زیرا از ریشه ها و منطق زیربنایی روش های معادلات ساختاری درک مناسب و کافی ندارند. این روش ها نسبتا پیچیده و مبتنی بر اصول ریاضی و آماری هستند.
نرم افزارهای مورد استفاده در مدل یابی معادلات ساختاری Amos ، Lisrel و EQS می باشند.