فرضیه عبارت است از چیزی که پژوهشگر به دنبال آن می گردد. به عبارت دیگر فرضیه بیان حدسی و فرضی در بیان روابط بین دو متغیر است. در ضمن معمولا فرضیه به صورت جمله خبری آورده می شود. مثلا می گوییم «عدم تفاهم در بین والدین منجر به افت تحصیلی فرزندان می شود» به عبارت دیگر فرضیه باید به صورت ادعا بیان شود به همین ترتیب قابل بررسی و تایید کردن است، در ضمن فرضیه باید دقیق، روشن و آزمون پذیر باشد.
منابع تهیه فرضیه کدامند؟
1- از طریق مطالعه در فرهنگ و آداب و رسوم جامعه مورد تحقیق.
2- فرضیه ممکن است از علم سرچشمه بگیرد.
3- از طریق تجربه شخصی ناشی شود (مثل افتادن سیب از درخت و کشف جاذبه زمین توسط نیوتن).
4- فرضیه ممکن است بر اساس حدس و گمان باشد.
بدین ترتیب باید خاطرنشان ساخت که در تحقیقات حاضر، معمولا بهترین منبع فرضیه، همان چارچوب نظری است.
فرضیه راهنمای پژوهش است چرا که وظیفه پژوهشگر را مشخص می کند که چه کاری را انجام دهد و دنبال چه چیزی بگردد. اگر مساله پژوهش وظیفه پژوهشگر را بیان می کند، فرضیه چگونگی آن را روشن می سازد، مساله مشخص می کند که پژوهشگر چه کار باید انجام دهد اما فرضیه مشخص می کند که این کار چگونه انجام گیرد. به عبارتی مساله جا را نشان می دهد و فرضیه راه را نشان می دهد. فرضیه ها قوی ترین ابزار پژوهش هستند.
اصول بیان فرضیه
- فرضیه ها باید دقیقا پاسخ برای پرسشی (یا پرسش هایی) باشد که در بیان مساله طرح شده است.
- فرضیه ها باید پژوهشگر را به سمت هدف پژوهش برسانند.
- در هر فرضیه باید فقط پاسخ یک سوال داده شود، به عبارت دیگر در هر فرضیه باید رابطه یک متغیر مستقل و یک متغیر وابسته (و احتمالا یک متغیر تعدیل کننده یا میانجی) پیش بینی شود.
- در ساخت فرضیه، پژوهشگر با متغیرها سروکار دارد. پژوهشگر قبل از تدوین فرضیه باید به این مساله بیندیشد که این متغیرها را چگونه می تواند در فرآیند آزمایش یا گردآوری اطلاعات مورد مشاهده قرار داده و تغییرات آن را اندازه گیری کند.
- در پژوهش های دو متغیری، فرضیه ارتباط دو متغیر را پیش بینی می کند، گاهی هم فرضیه طوری تدوین می شود که تفاوت یک صفت را در دو گروه پیش بینی می کند.
- در تدوین فرضیه باید دقت کرد که برای آزمون فرضیه روش های آماری مناسبی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر پژوهشگر باید از ابتدا در تنظیم فرضیه، به نحوه سنجش و آزمون آن ها نیز توجه کند.
پس می توان گفت که فرضیه به روابط بین دو یا چند متغیر می پردازد. بدین ترتیب در تهیه باید موارد زیر را مدنظر قرار داد: 1- اصل صراحت، 2- اصل دقت، 3- اصل فراغت از ارزش(فرضیه نباید جانب دار باشد) و 4- اصل پژوهش پذیری فرضیه.
در ادامه تعدادی فرضیه به عنوان نمونه آورده ایم:
بین میزان درآمد افراد و رضایت از زندگی رابطه وجود دارد.
بین سازگاری شغلی و کیفیت زندگی کاری درکارکنان بیمه ایران رابطه وجود دارد.
بین سبک فرزندپروری مادران شاغل و مادران خانه دار تفاوت وجود دارد(فرضیه تفاوتی یا مقایسه ای).
سرمایه اجتماعی بر قصد کارآفرینانه تاثیر مثبت و معنادار دارد(فرضیه جهت دارد).
رضایت مشتری از وب سایت بر اعتماد مشتری به وب سایت اثر مثبت دارد (فرضیه جهت دار).
اعتماد برند نقش میانجی گری معناداری در رابطه رضایت برند و وفاداری برند دارد.
متغیر سبک شناختی در تاثیر سرمایه روانشناختی بر قصد کارآفرینانه نقش تعدیل گری معناداری دارد.
منابع:
صفری شالی، رضا (1386) راهنمای تدوین طرح تحقیق (پروپوزال نویسی). تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ
